Hay'dan Hü'ye gider
“H asıl olandır.
O, ilahi nefes, yaratıcı ışıktır.
Hayattır.
O’dur”
Devam edelim.
Büyük Seçuklu sultanı Celaleddin Melikşah’ın geliştirdiği Celali takviminde 3. ay Hordat ayı, yaklaşık mayıs ayına karşılık geliyor. Hor, hur Farsça’da ışık – güneş – aydınlık demek, –dat ise, kısmet, nasip gibi bir şey; hordat ışıktan nasibini alan ay olsa gerek.
Hû ise, güneş, ışık demek Avesta dilinde.
(Avesta dili, eski çağlarda özellikle Doğu İran’da konuşulan bir dil. Zerdüştlüğün kutsal kitabı Avesta’nın da dili).
Avesta dilinde, hvar/huvar ve hvare de güneş demek.
Persler erdem ve dürüstlüğün efendisi olan tanrılarına Ahura diyorlar.
O halde Ahura Mazda (Zerdüştlüğün iyilik ilkesi, baş tanrısı) da A-hur’a dan, yani güneşten/ışıktan mı geliyor?
Ateş - ışık - alev ... En saf olan.
Arapça Hur/houri, cennetlik güzel, huri/kara gözlü demek.
Hora, Latince’de zaman, mevsim.
"Işıktan zamana geçtik, ilişki koptu ama...!" deme, kopmadı.
Hor güneş olunca, hora’nın, hour’un zaman olması kaçınılmaz … Işığın doğuşu ve batışı ile algılanmış zaman.
Bu nedenledir ki Güneşin battığı çizgiye horizon, astroloji takvimine horoskop denmiş, daha başka?
Ha, bir de ‘Leblebici Horhor’ var! Onun hor’u, köftehor’un hor’uyla aynı olmalı.
Yan sokaklara dalmayalım lütfen, yol uzun.
Açık denizlerin fırtınalarında yürek zıplatan denizciler, fırtına bitip, bulutların arasından güneşi gördükleri için mi hoorray / hurray diye bağırıyorlardı acaba?
Öyle olmalı.
Onlara kara bulutların ardından hayatı/ümidi getiren güneş (hor/hur), hür-riyeti de getiriyor mu beraberinde? Akla, tepemizdeki kara bulutların, siyah örtülerin kalkmasıyla ulaşacağımız ışık ve hayat ve hürriyet geliyor.
Hürriyet, Arapça kaynaklı ve hrr mastarından.
Peki ya Hu Hu?
Eski Mısır’daki semavi tanrı (hu) yaşam nefesiyle yaratılış sürecini başlattığında, nefesi bir meltem esintisi gibi, armonik bir Hhhhhhooooo olarak hissedilirmiş.
Anlıyoruz ki bu sesten ziyade bir titreşim.
Zaten ses dediğimiz şey de titreşimden başka ne ki?
Işık ne, renk ne...?
Ya madde...?
Ya bilgi ...?
Eski Mısırlılar yaratıcı tanrıya Hu Hu olarak seslenirlermiş. Hu Hu, Eski Mısırlıların ünlü kayıp kelimesi. İsrailoğuları “bizim neyimiz eksik?” derdine düştüklerinden. Onların da oldu bir kayıp kelimesi.
Muhtemel ki, İsrailoğulları Mısır’dan bu titreşimi alırken bir kaç ses daha eklediler ve Hu Hu'yu Y- HU- WA (YHVE) haline dönüştürdüler. Nihayetinde, Y-HU-VA’da da vurgu Hu üzerinde.
Gelin anlaşalım, yoksa bu H girdabında, döner döner dururuz. Hep birlikte diyelim ki: “Kayıp kelime bir nefestir, tanımlanamaz bir sestir. Tanımlanamaz çünkü o sadece size aittir. O sadece bir nefes olmakla kalmayıp, aynı zamanda bir his ve beraberindeki harmonik bir titreşimdir”.
Nefesi aldık, verdik, bitti mi? Bitmedi tabii, bu tam olarak kırık anahtar hadisesidir. Anahtar var ama kullanamıyoruz; kimki elindeki kırık anahtarı tamamlar, o kalbinden çıkan H’yi, tril tril dile getirir.
Niye tril tril? Onu da piyanistler söylesin.
Başlangıçda kelam (söz) vardı, kelam Tanrıyla birlikteydi ve kelam Tanrıydı. …Yaşam O’ndaydı ve yaşam insanların ışığıydı…. (Yuhanna İncili, 1.)
Kelam, O yaratıcı enerjiye dair bir ses/titreşim olmalı. Tıpkı doğadaki tüm sesler gibi, hepsi sizin kadarlar. Yani, siz ne kadar ve nasıl duyarsanız, onlar öyleler.
Muhyiddin-i Arabi şöyle diyor “Hû hiçbir varlığın müşahede edemeyeceği Allah’ın mutlak gayb (akıl ve duyu organlarıyla algılanamaz olan alem) ve sır olan zatına işaret eder”.
Hû diyerek kişi, içindeki öze mi dönüyor...?
İslam tarikatlarında Hû çekerek yapılan zikr yaygındır. Derlerki, bir Müslüman Hû olmadan ibadet yapamaz. Kuran okumanın sonunda okunan surelerin sonunda getirilen tekbirlerin (AllaHu Ekber) içinde Hû çekilir. Keza, ezanda da müezzin Hû der...
Son derece anlaşılabilir, Hû burada Allah’ın adıyla birlikte gelen nefestir. İçinizden bir “AllaHu Ekber” deyin, Hû ile nefes verdiğinizi göreceksiniz. Bu verilen nefes, O’nun yaratıcı nefesiyle, enerjisi ve titreşimiyle eşdeğer kılınmış. Zaten tekbiri de ardı ardına, defalarca çekmeye başlarsanız, Hû’nun bir süre sonra titreşime döndüğünü farkedeceksiniz.
Zamanla sözün ağızdan değil, çok daha içerden dalga dalga geldiği görülür. Onun içindir ki, bu nefesin (titreşimin) batından (karından) geldiğini varsayarak, her şeyi O’nun (Hû) yansıması olarak görenler; her şeyin O’nda başlayıp, O’nda biteceğini (Hay’dan gelip Hû’ya gitmek) söyleyenler, Batıni geleneğe “hur-ra!” demişler.
“Ra’ya girme ne olur?” dediğinizi ta burdan duyuyorum.
Doğru, bu kadar ışık çok fazla.
Merhamet duyguları eşliğinde, spekülasyona bir ‘ağır ol!’ diyelim.
İslam’ın Hû’su varsa, Hintlilerin de hum’u var, o da bir nida, ses, titreşim aslında. Ünlü Budist mantralarından On mani padme hum, benzer nedenle hum titreşimiyle biter. Hum için, çağrı, günahlardan arınma, şeffaflık, arınmışlık hali gibi bir sürü anlam üretilmiş olsa da, benim gönlüm onun anlam ötesi, sadece sahibine ait olan, yalın bir ses, nefes, titreşim olduğu yönündedir.
(mantra, Sanskritçe söylenen hece dizini veya şiirlerdir. Hecelerin titreşimlerinden yararlanarak, daha yüksek bilince ulaşma araçlarındandır, Hindular, Janistler ve Budistler kullanır)
Peki ya human? Yani insan.
(“Ama o Latince” demeyin şimdi. Onun kökeni de, Hint-Avrupa nihayetinde)
Hu malum. Man ise Sanskritçedeki mana’dan geliyor. Mana, gönül demek. Manah olunca kalp anlamına geliyor. Mana aynı zamanda, Sanskrit dilinde zikr/hatırlamak, meditasyon gibi sözcüklere de götürüyor bizi. (Arapça’da da mana, bir şeyin iç yüzü, anlam demek)
Peki ya manav?
Şaka, şaka!
O zaman hu-man/insan ne?
O’nun kalbi, gönlü mü?
Hiç de fena olmadı, ne dersiniz?
Ahhh...!
Bu ahhh'ın bir anlamı yok, sadece Horus’u unuttuğumu hatırladım da.
Bu kadar Hor’un arasında Horus unutulur mu?
Mısır’da Haru olarak okunurdu, sonraları Kıpti dilinde Hor dendi, daha sonra Horus haline getirdi Yunanlılar.
Horus, malum Osiris’in oğlu. Parlayan ışığın, güneşin tanrısı. Annesi de Isis. Bir de amca var ama, pek işe yarar biri değil (görüldüğü üzre aileyi yakından tanıyorum).
Ya horoz?
“Yok daha neler!” demeyin, her hor’la başlayanı kolundan tutup huzura getirmiyorum.
Horoz önemli.
Düşünsenize bir, hazretin temel görevi (yok onu karıştırma, diğer görevi) sabah güneşin doğuşunu müjdelemek. Onun içindir ki İranlılar sabah müezzini derler horoza. Erken Hıristiyanlık dönemlerinde Portekiz’de horoz güneşin simgesi kabul edilirmiş. Horoz kurban etme törenleri gün dönümlerinde yakılan bir ateşin çevresinde yapılırmış. Kesilen horozlar soyulur, temizlenir, kızartılır ve yenirmiş. Bu törene Hristiyanlar “missa do Galo” (Horoz ayini) adını vermişler. Ayinle ilgili pek çok detay horoz ile güneş arasındaki sembolik ilişkilere dairdir (horozun rengi, güneşle birlikte ötüşü – güneşin haberciliği, vs.).
Ayrıca, Kabalacılar da horozun ötüşüyle gecenin kötü cinlerini kovduğuna inanırlar. Çünkü horoz ötünce gece biter, güneş çıkar.
Hoşgeldin ışık...!
Gördünüz mü?
Horoz ve güneş hep elele!
Gelenekte horoz ve Cebrail ilişkisi de kurulmuştur bir biçimde.
Ne de olsa işin içinde ışığın yani bilginin taşınması, müjdenin intikali var.
Ya horon?
Rahmetli Burhan Oğuz’dan öğrenmiştim, Eski Mısır’da insanlar el ele tutuşup daire yapar, döne döne yapılan bir dansla güneşi selamlarlarmış ki bu dansın adı horonmuş. Yunancada horon dans ama, onun kökünde hor olması pek muhtemel.
Bizim semahların güneşe ve yıldızlara dair olması gibi.
Öyle ya, temel görev döne döne Güneş Baba’ya yükselmek.
Derdimiz tasamız ışığa ulaşmak.
Gelein biraz da ışıktan hava’ya geçelim.
Güneşin doğuşu, sabahın oluşu, Eski İran dilinde (Avesta) havani (hawan olarak söyleniyor).
Atmosferdeki hava ile Hava anamıza geçmeden önce söyleyelim, Semitik dilde Hawwah sürüngen demek.
Yani Havva’ya elmayı veren Hawwah.
Eski Mısırlılar da, HfAw diyorlar yılanlara. (hıfa diye okunuyor olsa gerek)
Yılana neden havva diyorlar ki?
Huwa Arapça’da, hayah da İbranicede hayat demek.
Arapça’da havva aynı zamanda ‘koyu yeşil’ anlamına da geliyor.
Yeşil yaş’dan, yaş ise yaşamdan...
Yine hayat.
Hayaa, arapçada yaşam, canlı olma anlamında (hyy/hyw mastarından).
İbranicede hyy / chyy (chayay veya hayay olarak da söylenebiliyor) hayat demek. Chyy’den çiy tanesine, oradan Dew’e, Dev’e gitmek de mümkündür. Hepsi tanrı demektir farklı dillerde.
Haa Sanskritçede meditasyon, kutsanmışlık, gökyüzü, cennet gibi bir sürü anlama gelebiliyor. Ha diye kestirip atınca karşınıza yine güneş çıkıyor. Güneşle birlikte, elbette ışık ve hayat.
Hyw mastarından hayvan da (canlılar, mahlukat) geliyor. Çok mantıklı. Hayyat dediğimizde ise konu hemen yılanlara gidiyor. Bu yılanlar Orta Doğu’da hep hayatın çevresinde dolanmışlar, belli. Yılan ve hayat uzun mu uzun bir konu, bir sopayla başlar, yumurtası var, derisi var, fallusu var... var oğlu var.
Başka sefere, demek lazım.
Buralara kadar gelmiş, sabır ve metanet abidesi okur, yavaş yavaş mırıldanmaya başlar artık: “Ee, bunca sözcüğün bizi götürdüğü yer neresidir?”
Bir yer yok aslında gidilecek.
Herşey burnumuzun dibinde.
Sadece bunu söylemek istemiştim, boşuna yorulmamak lazım.
